Bunsch Karol - Powiesci Piastowskie 02 - Ojciec i syn.pdf - Bunsch Karol- powieść. PIASTOWSKIE - teaw123

Bunsch Karol

Ojciec i syn

Powieść z czasów Mieszka I

Tom 1‐2

Wydanie szóste

Wydawnictwo Literackie

Kraków 1960

Na dysk pisał Franciszek Kwiatkowski.

Podpora

Niełatwa była odbudowa Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Trzy korony na

Ottonowej głowie nieznośnym nieraz gniotły ją ciężarem. Zatargi z Rzymem, nie

skończona jeszcze walka z Bizancjum, w której podstępni Grecy saraceńskimi siłami

krzyżować starali się cesarskie zamiary, trzymały siły i uwagę Ottona w Italii. W

dalekim zaś kraju wszystko, od rodziny począwszy, wymagało twardej ręki i ciągłej

czujności.

Zawarta z Mieszkiem przyjaźń, przez którą Otto stworzyć usiłował przeciwwagę

rosnącej potędze margrafów a zarazem zyskać sprzymierzeńca przeciw groźnej

naówczas Danii ‐ wroga dla pogańskiego, weleckiego związku i współzawodnika

dla Czechów ‐ w świetle błyskawicy niespodzianego zwycięstwa polskiego księcia

pod Cydzyną ukazała cesarzowi drugie swe oblicze. W cieniu swych borów

„przyjaciel” rósł za szybko. Dochodziły cesarza słuchy, że za wyrzeczenie się

morawskich roszczeń układa się z Bolesławem Pobożnym o wolną rękę u ujścia

Odry, pozbawiając Weletów czeskiego poparcia, a z bratankiem cesarza, bawarskim

Henrykiem, knuje przeciw Sasom. Wichmanowa wyprawa okazała, że Mieszko nie

myśli ciężaru walki z Weletami wziąć na swe barki i odciążyć duka Hermana, dość

pysznego, by kazać oddawać sobie królewskie honory, lecz zbyt słabego, by nawet

na rozkaz cesarski podjąć się zniszczenia zatwardziałych pogan. Duńskich zbójców z

Jomsborga zdołał Mieszko siłą i pieniądzem wciągnąć w swoje służby i ujście Odry,

które kością niezgody między nim a Danią być miało, dla siebie zabezpieczyć.

Zbladły italskie troski cesarza przy tych myślach i Otto pośpieszał do kraju,

niepewny, co tam zastanie. Mężny i przebiegły „sprzymierzeniec”, rozjątrzony

napaścią, rozzuchwalony zwycięstwem, porwać się mógł na czyny, zdolne

zniweczyć pracę i dorobek Gerona. Cesarz zżymał się na siebie, iż sam stworzył tę

możliwość, dzieląc spadek po Geronie między sześciu następców, by uniknąć

wzrostu potęgi, która jemu samemu groźną stać się mogła, a ninie żałować tego

musiał. Gdy zaś myślał, co może zajść, jeśli te siły, których utrzymanie w ryzach miał

na celu, razem z Mieszkiem przeciw niemu się obrócą, przyśpieszał pochód i

niespokojnie wyczekiwał wieści.

Niepokój jego jednak był płonny.

Choroba przykuła Mieszka do łoża. Niebezpieczeństwo śmierci minęło szybko, lecz

groźba utraty ramienia trwała całe miesiące. Rana jątrzyła się, zatrute jadem ciało

dźwignąć się nie pozwalało. Drzemał całymi dniami, by w ciszy nocnej snuć w

nieskończoność czarne myśli, których początek sięgał pamiętnej nocy nad Notecią.

Mieszko urodził się, wychował i żył dotąd w walce. Wcześnie przestał ją jednak

uważać jedynie za zabawę, a nawet jak większość współczesnych, za sposób

osiągania takich czy innych doraźnych korzyści. W miarę jak dojrzewał jego rozum,

coraz lepiej pojmował, że walka jedynie klęską skończyć się może, gdy nie zmierza

do określonego celu, który zarazem kres jej stanowić musi. Cel ten daleki i trudny

miał przed oczyma i zdążał do niego całą swą siłą, uporem, chytrością i męstwem.

Teraz, gdy leżał złożony niemocą, zgnębione chorobą ciało dognębiała obawa, że cel

przewyższa jego siły, że w walce tej sam pozostał. Bliski był załamania.

Znał i oceniał z niechybną trafnością siły, działające w tym kotłowisku walki

wszystkich przeciw wszystkim, lecz po raz pierwszy odczuł z niezmierną

wyrazistością, że te siły, jakie on powołał do życia, zawisły na włosie jego własnego

życia, którego omalże nie przecięła strzała, przez byle pachołka wypuszczona. W

zwycięstwie swym poczuł upadek, w upadku swą wielkość i... samotność.

Nie poddał się na swym łożu boleści, jak nie poddał się w błotnistym klinie nad

Odrą, w ową noc kupalną. Wiedział, że w tym świecie okrutnym, w jakim żyć mu

przyszło, poddać się, to zginąć. Tam wytrzymał do świtu, który przez brata

przyniósł ocalenie i zwycięstwo. Tutaj w noce bezsenne, walcząc z chorobą i

myślami, czekał świtu nie spodziewając się pomocy. A jednak przyszła i choć nie

niosła zwycięstwa, dała jednak siłę do walki i wytrzymania ciosów, jakie jeszcze na

niego spaść miały. Przyszła tak niepostrzeżenie i cicho, jak cicho wchodziła do jego

komnaty Dobrawka w noce upalne, gdy spiekłymi wargami w półjawie, półśnie

szeptał sam do siebie gorzkie słowa. Chłodnymi rękoma ocierała jego okryte potem

czoło i poiła odwarem ziół, po którym sen koił jego znużoną duszę i ciało. Zjawiała

się przy nim, jak dobroczynny cień w skwarne południe letnie, skoro jeno posłyszała

szept jego lub ruch niespokojny, zawsze pogodna i uśmiechnięta, choć nieraz

słaniająca się ze znużenia, nie tylko własny ból i niepokój przed nim kryjąc, lecz

bacząc najczujniej, by żadna zła wieść nie zburzyła spokoju, który dzięki jej

staraniom, z upływem czasu, wracać począł Mieszkowi wraz ze zdrowiem. Nie

przygotowana na nie, przyjmowała Dobrawka troski i ciosy dla męża przeznaczone,

w miłości swej jedynie dla niego i trosce o przyszłość syna czerpiąc siły, a w

modlitwie szukając rady w sprawach, które o losie państwa rozstrzygnąć mogły. A

trosk nie brakło. Rozkołysane zajściami pod Cydzyną, drzemiące dotąd siły

pogaństwa zdawały się przez chwilę grozić dziełu nawrócenia. Zaczęto wyganiać, a

miejscami i mordować duchownych, tak że do znaczniejszych grodów chronić się

byli zmuszeni. Bliższe kulturą i zrozumieniem chrześcijaństwu rycerstwo

Mieszkowe i możni gdzieniegdzie w obronie porządku do starcia przyszli z

pospólstwem, które wraz przywódców znalazło w kapłanach dawnych bogów,

ukrywających się pod postacią znachorów, wróżbitów i gędłków.

Ten i ów z dawnych książąt plemiennych, korzystając z zamętu i ubezwładnienia

Mieszka, niezapomnianych jeszcze swych roszczeń dochodził wypowiadając

posłuszeństwo. Wzmogły się pograniczne napady, szczególnie od strony Prusaków i

niedawno przyłączonych Pomorzan. Groźne poselstwo pozywało Mieszka do

stawienia się przed cesarzem, dla zdania sprawy ze starcia z Hodonem, choć rzecz

jasna była. Niewątpliwie cesarz wiedział o zamierzonym napadzie, toteż niczego

dobrego oczekiwać od niego nie należało; nie więcej niż od zaofiarowanej pomocy ze

strony dziewierza, Bolesława Pobożnego, który podejmował się swym wojskiem

porządek w kraju przywrócić, w nadziei widocznie, że w razie śmierci Mieszka, jako

opiekun dziedzica, całym zawładnie państwem. Wiadomości, jakie o stanie kraju

pobiegły do Rzymu, żadnej pomocy w opanowaniu trudności nie przyniosły, a

wzbudziły jedynie nieufność Apostolskiej Stolicy do trwałości i szczerości dzieła

nawrócenia. Byłoby nad czym głowę łamać i samemu Mieszkowi, Dobrawka jednak,

biorąc zadanie na siebie, wiedziała, że bierze ciężar ponad siły. Drugi raz w życiu

modliła się o cud i drugi raz wysłuchana została.

Odrzuciła nieszczerą pomoc brata; pieniędzmi ułagodziła cesarskich przyrzekając, że

Mieszko stawi się, gdy jeno wyzdrowieje. Do bawarskiego Kłótnika poselstwo

poszło z wielkimi darami, by sobie pomoc i wstawiennictwo zapewnić. Przez

Mieszkową siostrę, Adelajdę, pozyskała poparcie biskupów, augsburskiego i

ratyzbońskiego, którzy, znając wpływ Piastówny na starego Gejzę, radzi byli

przysłużyć się Białej Knegini dla rozszerzenia swych wpływów i przyśpieszenia

nawrócenia Węgier. Do Sobiesława pobiegły posły z wieścią o stanie kraju i prośbą o

pomoc. Sobiesław od jednego zamachu żelazną ręką zdusił poczynający się udzielać

i Mazowszu rozruch, odcinając spodziewaną pomoc pogaństwu. Wytrzebił

doszczętnie wyłamujących się z posłuszeństwa dawnych kniaziów i straszliwie

spustoszył pruskie pogranicze posuwając się ku Pomorzu, gdzie starczyło wieści o

jego pochodzie i karach, jakie spadały na opornych, by rozruch zgasł. Sama zaś

Dobrawka, wezwawszy mimowolnego sprawcę zamieszania, Stoigniewa, i

przedstawiwszy mu skutki nieopatrznego poczynania, wraz z mężowskim

bratańcem objeżdżała co bliższe okolice, gdzie dzięki miłości, jaką u prostego ludu

zyskać umiała, i dzięki obecności Stoigniewa, która przeczyła podżegaczom,

poparcie pogaństwu od niego obiecującym, z łatwością lud do spokoju i

posłuszeństwa doprowadzić zdołała; nie uciekała się do przemocy, która jeno do

wojny domowej mogłaby przywieść. Toteż gdy jesienią Mieszko, wreszcie do

zdrowia przychodząc, opuścił łoże i sam sprawy państwa ujmować począł w swe

ręce, słuchając raz w pogodny odwieczerz w sadach poznańskiego dworca

opowiadania o przebiegu spraw ‐ patrzył z pewnym zdziwieniem na wynędzniałe

oblicze Dobrawki; ledwie mógł uwierzyć, ile jej zawdzięcza.

Choć surowy i niewylewny, nie mógł się oprzeć wzruszeniu na myśl, jaki trud

podjąć musiała, by jego oszczędzić, i przygarniając ją rzekł:

‐ Oto mi pomoc przyszła, której się nie spodziewałem. Widzę, że gdyby mnie nie

stało, wam by rządy zostawić można.

‐ Bóg mnie od tego ustrzeże ‐ odparła wzdychając Dobrawka. ‐ Niełatwa to rzecz.

‐ Niełatwa! ‐ powtórzył Mieszko i zamyślił się.

Siedzieli w milczeniu. Słońce chyliło się ku zachodowi i lekki powiew ruszył od

rzeki: Z szelestem spływał od czasu do czasu na ziemię zwiędły liść; czasem ciężko

uderzyło, spadając, zapomniane gdzieś na drzewie jabłko lub stada wróbli,

układające się do snu w żywopłocie z głogu, dzikiej róży i tarniny, podnosiły nagle

świergot ogromny.

Z dala, od stajen dochodziły głosy chłopięce, a wśród nich wybijał się jeden, który

uśmiech wywołał na twarz Dobrawki.

‐ Nasz Bolko swojej drużynie przewodzi. Może byście go widzieć chcieli?

‐ Niechajcie! ‐ rzucił Mieszko. ‐ Niech się bawi, niedługo mu tego. Wszakże wkrótce

postrzyżyny sprawić mu trzeba i już go świat zabierze, by nie puścić do zgonu.

Dobrawka pobladła. Twardy zwyczaj zabierze to dziecko, które matczynemu sercu

wciąż jeszcze zdało się niemowlęciem, niezdolnym żyć bez jej opieki, pomocy, i

czułości. Zda się, że dopiero co piersią go własną karmiła, dopiero mówić uczyła

słowami pacierza, a oto już świat wyciąga po niego swe twarde ręce. Ani się

obejrzeć, a już nad nim śmierć zawiśnie; bo wojownikiem będzie i być musi, a jej z

uczuć matczynych jeno tęsknota zostanie i trwoga o niego.

Mieszko, jakby wyczuwając jej myśli, dłoń na jej dłoni położył i rzekł:

‐ Nie buntujcie się. Raczej pomyślmy, kogo mu dać za piastuna.

Mężem Bolko być musi i to niepoślednim, jeśli udźwignąć ma to, co mu zostawię. A

mnie już pół wieku minęło i siły nie te, co dawniej. Wrychle od niego pomocy a

wyręki chciałbym doczekać. Dobrawka jeno westchnęła. Całe życie oto wyrzekać się

musi tych, których sercem pragnęłaby mieć przy sobie. Zazdrościła prostym

ludziom, że wolni od tęsknoty żyją razem, póki ich sama śmierć nie rozdzieli. Lecz i

te myśli tłumiła w sobie, uważając je za grzeszne, i szukała zapomnienia w

modlitwie i dobrych uczynkach.

‐ O czym myślicie? ‐ zapytał po chwili Mieszko.

‐ Gorzko mi czasem, panie! Ale nie dla szczęścia ten świat stworzony, więc nie

buntuję się, jeno się modlę i krzepię nadzieją, że w lepszym świecie wszystkich,

których kocham, mieć będę na wieki przy sobie!

‐ Dużą siłę wam daje wiara ‐ ozwał się Mieszko w zamyśleniu.

Dobrawka coś odrzec zamierzała, gdy nagle krzyki pacholęce zbliżać się szybko

zaczęły. Zaszeleściły krzewy w żywopłocie, a spłoszone stada wróbli z wielkim

szumem frunęły na drzewa, utyskując swarliwie nad zakłóconym wypoczynkiem.

Mniejsze, choć jeszcze bardziej hałaśliwe stado wyrostków, łamiąc gałęzie, darło się

przez żywopłot.

Dobrawka wstała, by powstrzymać najazd, przerywający wypoczynek męża, gdy z

gęstwy wynurzył się pierwszy Bolko, a za nim, jeden po drugim, jego towarzysze.

Ujrzawszy księstwo stanęli onieśmieleni, jedynie Bolko podbiegł witając matkę

serdecznie, a ojca z powściągliwym zaciekawieniem. Dobrawka, spojrzawszy na

Bolka, na widok jego potarganych szatek, podrapanych, brudnych, i posiniaczonych

rąk i twarzy, aż zakrzyknęła:

‐ A cóżeś ty, skrzacie, działał ze sobą? Jak strach na wróble wyglądasz!

Bolko, zapominając o obecności ojca, ze śmiechem przytulił się do matki wołając:

‐ Ady bitwę my toczyli pod Cydzyną. Mszczujowego Jurka nawet pachołcy do dom

odnieśli, bo sam iść nie udolił. Ale my wygrali, a ninię jeńca idziemy tracić do rzeki.

Dobrawka westchnęła wznosząc oczy w górę, lecz Mieszko uśmiechnął się i

zagadnął:

‐ A ty Kimeś był w tej bitwie?

Bolko zarumienił się i odrzekł z pewnym ociąganiem:

‐ Mało nas jest, to naprzód byłem strykiem Ściborem, a potem wami!

A ninie jestem Stoigniew i Zbrozło.

Mieszko zaśmiał się i rzekł: ‐ To ci i drużyny nie trzeba, sam bitwy mógłbyś staczać.

Bunsch Karol - Powiesci Piastowskie 02 - Ojciec i syn.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: