Wyższa Szkoła Finansów i Informatyki

im. prof. Janusza Chechlińskiego

w Łodzi

SPECYFIKA  PODATKU  OD  TOWARÓW    I  USŁUG  W  ZAKŁADACH  PRACY CHRONIONEJ

Łódź 2003

WSTĘP ............................................................................................................................................      2

ROZDZIAŁ I  PODATEK JAKO ŹRÓDŁO DOCHODÓW BUDŻETU PAŃSTWA 

ROZDZIAŁ II  CHARAKTERYSTYKA KONSTRUKCJI PODATKU OD TOWARÓW I  USŁUG

ROZDZIAŁ III  FUNKCJONOWANIE ZAKŁADÓW PRACY CHRONIONEJ W OBOWIĄZUJĄCYM SYSTEMIE PODATKOWYM

ROZDZIAŁ IV  ZASADY ROZLICZANIA ZOBOWIĄZANIA W PODATKU OD TOWARÓW I USŁUG W ZAKŁADACH PRACY CHRONIONEJ

WSTĘP

Problematyka podatków ma szczególne znaczenie w dobie realizacji reform gospodarczych. Zastosowanie i cel jakie niosą ze sobą podatki zmienia się wraz z rozwojem państw i funkcjonujących w ich obrębie przedsiębiorstw. Coraz szerszy krąg zagadnień wchodzi w skład prawa podatkowego. Podatki będąc głównym źródłem dochodów państwa, stanowią istotny instrument zarządzania. Pobieranie ich odbywa się na określonych zasadach. Z kolei, znajomość tych zasad wpływa na osiągnięcie sukcesu w każdej działalności prowadzonej przez podatnika.

Motywacją do napisania pracy na temat specyficznej formy rozliczania podatku od towarów i usług w zakładach pracy chronionej była wysunięta w grudniu 2001r., przez Radę Unii Europejskiej inicjatywa  w sprawie Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003.  Miała ona na celu zwrócenie uwagi społeczeństw państw wspólnoty europejskiej na problemy niepełnosprawnych obywateli oraz zmobilizować je do skutecznego działania na ich rzecz. Cele jakie Unia stawia społeczności europejskiej to przede wszystkim  podniesienie świadomości o prawie osób niepełnosprawnych  do pełnego i równego korzystania z ich praw, zachęcenie do przemyślenia rozwiązań jakie są potrzebne w celu promowania równych szans osób niepełnosprawnych, a także pobudzenie współpracy między rządem, partnerami społecznymi, sektorem prywatnym, grupami wolontariuszy, osobami niepełnosprawnymi i ich rodzinami. W Polsce obchody ERON oficjalnie zainaugurowano 2 grudnia 2002r. Mają one sprzyjać pełnej integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem. Rok ten jest zatem wyzwaniem dla rządów, samorządów, organizacji pozarządowych i podmiotów gospodarczych na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym.

Celem pracy jest zaprezentowanie specyfiki rozliczenia podatku od towarów i usług  w zakładach pracy chronionej.

Praca składa się z czterech rozdziałów. Rozdział pierwszy obejmuje ogólną charakterystykę budżetu państwa i podatku jako głównego instrumentu gromadzenia dochodów budżetu państwa z uwzględnieniem jego istotnych cech i konstrukcji oraz  systemu podatkowego obowiązującego w Polsce. Rozdział drugi poświęcony jest konkretnemu podatkowi występującemu w systemie podatkowym, a mianowicie podatkowi od towarów i usług. Scharakteryzowano w nim poszczególne elementy konstrukcji tego podatku. W rozdziale trzecim przedstawiono zasady funkcjonowania zakładów pracy chronionej i osób niepełnosprawnych w  obowiązującym systemie podatkowym. Rozdział czwarty obejmuje zasady rozliczania zobowiązania w podatku od towarów i usług w zakładach pracy chronionej. Podjęto w nim także próbę wykazania, że pozbawienie prowadzących Zakład Pracy Chronionej części ulg podatkowych, było bezpośrednim następstwem potraktowania przez nich przyznanych przywilejów, które miały rekompensować dodatkowe koszty związane z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych jako furtki do nadużyć.

Musimy więc mieć nadzieję, że polskie prawo podatkowe i jego przepisy będą określone precyzyjnie i jednoznacznie. Niestety dziś jest to codzienność, która może prowadzić do nadużyć ze strony podatników.

ROZDZIAŁ I

PODATEK  JAKO ŹRÓDŁO DOCHODÓW BUDŻETU PAŃSTWA.

1.     Istota budżetu państwa

Sformułowanie definicji budżetu państwa jest niezwykle trudne. Zasadniczą przyczyną trudności jest wieloznaczność samego terminu. Definicje budżetu w doktrynie w minionych latach budowane były na podstawie całości przepisów prawnych wiążących się z tą instytucją, dlatego też na ostateczny kształt definicji wpływały konkretne regulacje prawne eksponujące określone cechy polityczne, ekonomiczne lub organizacyjne.

Ujmując rzecz historycznie, instytucję budżetu państwa wyprzedziło powstanie skarbu państwa; przez to pojęcie rozumiano nakłady środków finansowych na funkcjonowanie organizmu państwowego oraz wyspecjalizowaną formę organizacyjną,  powołaną do gospodarowania tymi środkami (tj. do gromadzenia , przechowywania i dysponowania nimi).[1]

                            Mimo że niektórzy ekonomiści definiują budżet państwa jako scentralizowane zasoby pieniężne przeznaczone do pokrycia wydatków związanych z realizacja jego funkcji, utożsamiają go tym samym po części ze skarbem państwa, budżet państw jest instytucją odrębną powstałą znacznie później na podstawie zupełnie innych przesłanek, jest przedmiotem relacji wielu przepisów prawnych , w tym przepisów konstytucyjnych oraz przepisów ustawy o finansach publicznych (główną instytucją prawa budżetowego).[2]

Współczesne definicje budżetu państwa precyzują go jako scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa.[3]

Najogólniej przyjmuje się, że:

/ budżet państwa to plan działalności finansowej (tj. pobierania dochodów     i dokonywania wydatków ) państwa jako podmiotu władzy./[4]

Charakterystyczne dla tej definicji jest to, że akceptuje odrębność budżetu państwa od budżetów innych autonomicznych podmiotów państwowych (np. przedsiębiorstw czy banków ) i innych podmiotów publiczno prawnych (np. samorządu terytorialnego).

Działalność finansowa państwa jest powodowana koniecznością finansowania potrzeb społecznych. W każdym zorganizowanym w państwo społeczeństwie  istnieją potrzeby społeczne, które mogą być zaspokajane dwojako: indywidualnie przez obywateli i zbiorowo przez państwo  lub inne związki publiczno-prawne, np. przez organy samorządu terytorialnego. Niektóre potrzeby, mające charakter potrzeb zbiorowych (np. w zakresie obrony narodowej lub bezpieczeństwa wewnętrznego), których zaspokojeniem zainteresowane jest całe społeczeństwo, wymagają dużych nakładów materialnych i muszą być zaspokajane przez państwo. Wśród form działania mających na celu realizację zadań państwowych  najistotniejszą      i najbardziej znaczącą formą są finanse i rozwiązania finansowe.[5]

              Finanse organów władzy i administracji publicznej we wszystkich państwach, niezależnie od ich ustroju politycznego, skoncentrowane są głównie  w  systemie budżetowym. Działalność budżetowa to działalność finansowa państwa jako podmiotu władzy, której prowadzenie wymaga określonych metod tworzenia, gromadzenia i dzielenia zasobów pieniężnych.  Wyróżnia się dwie podstawowe metody:

1.     zwrotną – polegającą na tworzeniu, gromadzeniu i rozdzielaniu zasobów pieniężnych na czas oznaczony z zastrzeżeniem ich zwrotu po upływie oznaczonego terminu.

2.     bezzwrotną – polegającą na nieodpłatnym lub bezzwrotnym wyposażeniu poszczególnych podmiotów w środki pieniężne.

              Działalność budżetowa jest realizowana jako pewien system, sposób gromadzenia oraz wydatkowania środków państwowych. Ogół zasad           i instytucji prawnych  dotyczących działalności budżetowej nosi nazwę systemu budżetowego. System  budżetowy jest określany także jako zespół urządzeń społecznych, regulowanych przepisami prawnymi, za pomocą których państwo tworzy scentralizowane zasoby pieniężne  i kieruje je na zaspokajanie potrzeb  państwowych , posługując się metodą bezzwrotną, lub jako ogół zasad i instytucji dotyczących działalności budżetowej, określonych przez prawo  budżetowe, obowiązujące  w danym państwie i w danym czasie. [6]

Budżet państwa  jest rocznym planem finansowym obejmującym dochody i wydatki państwa  i jest on uchwalany przez Sejm na okres roku kalendarzowego w formie ustawy budżetowej, składa się  z części, którymi dysponują  właściwi ministrowie oraz z części zbiorczej obejmującej budżety wojewodów. Budżety gmin są rocznymi planami  finansowymi uchwalanymi przez rady gmin na okres jednego roku kalendarzowego.

2.     Podstawowe instrumenty gromadzenia dochodów budżetu państwa.

Systematyka dochodów budżetowych jest uzależniona  od przyjętych kryteriów ich grupowania, a duża  różnorodność form i treści  dochodów  budżetowych wymaga ich klasyfikacji uwzględniającej różne potrzeby.

Ze względu na  sposób kształtowania budżetu można wyróżnić następujące dochody:

-dochody rzeczywiste, pochodzące od jednostek spoza systemu budżetowego (od jednostek gospodarczych i od ludności) i kształtujące wielkość budżetu, czyli dochody faktycznie osiągane,

-dochody rozliczeniowe, polegające na przesuwaniu dochodów  budżetowych między ogniwami systemu budżetowego: nie maja one wpływu na wielkość budżetu, lecz wpływają na inne rozlokowanie dochodów: najbardziej typowe przesunięcia  występujące  między  budżetem państwa (budżetem centralnym)  a budżetami terenowymi (gminami).

Dochody budżetowe można również podzielić na zwrotne                     i bezzwrotne. Podział ten ma na celu  wydzielenie pożyczek  państwowych, zaciąganych wyjątkowo na potrzeby budżetowe i następnie zwracanych oraz lokat. Charakter dochodów bezzwrotnych ma większość dochodów budżetowych. Dochody zwrotne występują w postaci  pożyczek wewnętrznych  zaciąganych prze budżet  od ludności w formie obligacji lub pożyczek z banków krajowych, lokat budżetowych, które są wkładami różnych instytucji finansowych, lokowanych przez nie w budżecie państwa i podlegających zwrotowi w sytuacjach prawnie określonych , pożyczek zagranicznych udzielanych przez rządy obcych państw lub przez międzynarodowe instytucje finansowe.

Następną grupą dochodów budżetowych są dochody przymusowe, gdzie przymus  wynika  z władztwa państwowego, które polega na nałożeniu na podmioty gospodarujące obowiązku  wpłat na rzecz budżetu (np. podatków) według zasad ustalonych przez państwo za pomocą odpowiednich przepisów prawnych i dochody dobrowolne, do których zalicza się pożyczki od ludności, pożyczki uzyskane z zagranicy oraz, niekiedy, lokaty instytucji finansowych.

Podział dochodów na odpłatne i nieodpłatne  oznacza rozróżnienie dochodów związanych ze wzajemnym świadczeniem państwa  od dochodów bez wzajemnego świadczenia. Dochody nieodpłatne oznaczają że w zamian za wpłacone świadczenia pieniężne  na rzecz budżetu  wpłacający nie otrzymuje żadnego świadczenia wzajemnego ze strony państwa (są to np. podatki); Charakter dochodów odpłatnych  mają świadczenia pieniężne  na rzecz budżetu, w zamian za  które wpłacający  otrzymuje najczęściej jakąś czynność ze strony organy publicznoprawnego.

Ze względu na cel, któremu dochody budżetowe mają służyć, można je podzielić na zasadnicze (fiskalne), które pobierane są przez związek publicznoprawny w celu gromadzenia środków pieniężnych na finansowanie jego zadań i uboczne (pozafiskalne), stanowią je środki uzyskane przy okazji innych określonych zadań (np. kary, grzywny) lub też  są dochodami, za pomocą których osiągany jest inny, niż fiskalny cel.

Dochody budżetowe ze względu na pochodzenie dzieli się na dochody pochodzące z kraju, których źródłem jest dochód narodowy wytworzony w kraju i  dochody pochodzące z zagranicy, które mają przeważnie charakter pożyczek.

Innym kryterium klasyfikacji  dochodów budżetowych jest forma, w jakiej występują. Wymienić tu można podatki, opłaty, cła, składki, dopłaty, dochody pochodzące ze zbycia , najmu, lub dzierżawy majątku,  dochody z loterii, konfiskaty, darowizny itp.

Mając na uwadze kryterium realizacji  zadań państwowych  oraz rolę władz terenowych w systemie organów państwowych  wyróżnia się dochody własne i regulujące.  Dochodami własnymi  są wpływy  ze źródeł do dyspozycji władz lokalnych. Do dochodów własnych  zaliczane są dochody bezpośrednio płynące z prowadzonej przez organy  terenowe działalności lub posiadanego przez nie majątku jak i różnego r...